MANERA.AZ Bəylər Əliyevin "Həyat davam edir" hekayəsini oxuculara təqdim edir.

Fərid və Fariz bir kənddə anadan olub, bö­yü­müşdülər. Onlar gizirlər məktəbində oxumuş­du­lar və möhkəm dost idilər. Dostlar özləri ilə bəra­bər ailələrini də dost etmişdilər. Belə ki, məzu­niy­yət vaxtı biri-birinin evlərinə gedirdilər, məzuniy­yətlərini birgə keçirirdilər. Onların vasitəsi ilə ba­cı-qardaşları və valideynləri də biri-birinin evlərinə get-gəl edirdilər. Fəridin bir bacısı, Farizin bacısı və qardaşı var idi.

Neçə illər davam edən dostluğun ağır günlə­ri aprel döyüşləri zamanı başladı. Bu döyüşlərdə Fariz yüngül yaralansa da, Fərid həyatını itirdi. Onun həyatına düşmən snayperi son qoydu...

Bu faciə hər iki ailəni sarsıtdı. Fəridi qəhrə­man kimi dəfn etdilər. Fariz özünə söz verdi ki, Fə­ridin ailəsinin qayğısına qalacaq, ailəsinə də bunu tapşırdı. Fariz tez-tez Fəridin ailəsi ilə əlaqə sax­la­yırdı, onların problemləri ilə maraqlanırdı, məzu­niyyət vaxtı dəfələrlə baş çəkirdi. Çalışırdı ki, Fəri­din yoxluğunu onun ailəsi hiss etməsin. Əlbəttə bu mümkün deyildi...

Fəridin ailəsi Farizin gəlməsinə çox sevi­nir­di. Onu öz övladları kimi qəbul edirdilər. Birgə Fə­ri­din qəbrini ziyarət edirdilər. Onlar da Farizdən xə­bər olmayanda özünə, ya da ailəsinə zəng edib, hal-əhval tuturdular. Üstündən bir ildən çox vaxt keç­di...

Belə ziyarətlərin birinin sonunda Fəridin anası, Farizi yola salarkən dedi:

- Sağ ol, Fariz. Səndən çox razıyam. Allah mə­nim çırağımı söndürdü. Onun məsləhətinə şü­kür... Vətən sağ olsun! Çox istərdim ki, mənim çı­rağımı sən yandırasan.

Bu sözlər Farizi çox düşündürdü, lakin heç nə başa düşməyərək, babası Ümid kişiyə müraciət etdi. Ümid kişi qoca olsa da çoxbilmiş idi. Fariz lap uşaqlıqdan onunla “dostluq” edirdi. Babası ən çə­­tin anlarında ona kömək edirdi, məsləhətlər ve­rirdi.

Uyğun məqam seçib babasına olanları söy­lə­di. Babası çox düşünmədən dedi:

- Fəridin valideynləri səni kürəkən kimi gör­mək istəyir. O, fikrini sənə belə çatdırıbdır.

Bu sözlərdən Fariz yerindən dik sıçradı və dedi:

- Baba sən nə deyirsən?! Bu sənin ağlına har­dan gəldi? Sənubər mənim bacımdır! Mən ona baş­qa gözlə baxa bilmərəm. Ola bilməz!

Ümid kişi gülümsəyərək dedi:

- Sən o kişinin qəlbinə yatmısan. Yəqin qızı­nın da sənə olan münasibətini görüblər, buna görə də belə qərara gəliblər.

Fariz qəzəblənərək:

- Sən deyirsən ki, mən əclafam?! Dostlar ara­sın­da bilirsən buna nə deyirlər?..

Ümid kişi sakit bir tərzlə:

- Çırağı zülmətdən qurtarmaq üçün yandı­rır­lar. Kim sənə deyir ki, sən dostuna xəyanət və əc­laflıq edirsən?.. Sən onun ailəsini xoşbəxt edəcək­sən. Dostuna söz verməmişdin ki, ailələrinin bütün problemlərini və arzularını yerinə yetirə­cək­sən? Onda əməl elə, onları arzularına çatdır.

Fariz cavab tapmadı. Düzdü, onun Sənubər­dən xoşu gəlirdi. Mərifətli, ağıllı, səliqəli və gözəl qız idi. Lakin o Sənubərə bacı kimi baxırdı. Axı o qardaş dediyi adamın bacısı idi. Deməli onun da bacısı sayılırdı.

Ümid kişi nəvəsinin seçim edə bilmədiyini görüb, dedi:

- Ay bala, belə bir rəvayət var. Qədim dövr­də bir gənc tacir öz dükanında otururdu. Birdən meydanda özü kimi yad elli bir gənci gördü. O, dilənçi paltarında, ac-yalavac idi. Bunu görən tacir yad ellini dükana çağırıb yedizdirir, ondan hal-əh­val tutur. Qonaq nahardan sonra söylədi ki, uzaq şəhərin imkanlı ailənin övladıdır. Bu şəhərə ticarət etməyə gəlmişdi. Lakin yolda onu quldurlar soyub dilənçi halına gətiriblər.

Tacir onu əziz qonaq kimi qəbul edir, təzə li­bas verir. Birgə ticarət edirlər. Dərdlərini bölüş­dü­rürlər və s. Onlar möhkəm dost olurlar.

Günlərin bir günü qonaq qonşuda bir qız gör­düyünü söyləyir və ondan xoşu gəldiyini bildi­rir. Tacirin özünün də o qızdan xoşu gəlirdi. Lakin bunu sirr olaraq qəlbinin dərinliyində gizlədirdi.

Qızın da qonaqdan xoşu gəlmişdi. Tezliklə tacir bu qızla onu evləndirir və vətəninə yola salır.

Qısa bir müddətdən sonra tacirin dükanı ya­nır. O, evini də satıb borclara verir. Müflis halına düşən tacir bilmir ki, nə etsin. Birdən uzaq şəhərdə olan dostu yadına düşür və qərara alır ki, onun yanına getsin.

Dostu olduğu şəhərə çatanda onun evini so­ruşur və dostunun evinə yollanır. Evə yaxınlaşanda görür ki, dostu eyvandadır və onu görən kimi keçir içəri. Tacir qapıya yaxınlaşır və nökərə deyir ki, ağa­sına onun gəldiyini xəbər versinlər. Nökər gəlib xəbər verir ki, ağası evdə yoxdur. Tacir dostunun ev­də olduğunu gözü ilə gördüyünü desə də nökər qəbul etmir.

Tacir kor-peşman gecələməyə yer axtarma­ğa başladı. O, şəhərin qırağında bir qoca qarının evin­də qalası oldu. Gecə yarısı qapı döyüldü. Qarı qa­pını açdı. Qapını döyən iki nəfər idi. Onlar qona­ğı çağırmağı tələb etdilər. Qarı qonağının olmadı­ğı­nı desə də, gələnlər əl çəkmədilər və tacir məc­bur olub çıxdı onların qarşısına. Bu adamlar taciri onlarla getməyi tələb etdilər və bir müddətdən son­ra dayandılar və dedilər:

- Biz xəzinə yarmağa gedirik. Sən burada pus­quda duracaqsan. Gələn olanda bizə xəbər ve­rərsən.

Adamlar getdilər və bir müddətdən sonra on­­lar xəzinə ilə qayıtdılar və üçü də qarının evinə yollandılar. Xəzinəni tacirin yanına qoyub dedilər:

- Əgər gün çıxana kimi biz qayıtmasaq, bu xəzinə sənə ananın südü kimi halaldır.

Tacir yıxılıb yatdı və oyananda günorta ol­duğunu gördü. Qarıya  qızıldan verib, xəzinəni də götürüb tacir bazara yollandı. O fikirləşirdi ki, bu xəzinəni mala verib öz şəhərinə qayıtsın və yeni­dən ticarətlə məşğul olsun. Dükanların birinə gi­rən­də dükan sahibi – nurani bir kişi, tacirin kim ol­du­ğunu və hardan gəldiyini biləndən sonra onu öz evinə aparır. Qonaq edir və axırda deyir:

- Ay, bala. Mən görürəm ki, sən gənc olsan da başın çox bəlalar çəkib. Sən vətənə qayıtsan da sənin orada heç kimin yoxdur. Mənim  də övladım olmayıb. İstəyirəm ki, sən burada qalıb mənim oğ­lum olasan və bütün var-dövlətimin sahibi olasan.

Qocanın bu təklifini tacir bəyənir, həqiqətən vətənlə bağlı onun heç nəyi qalmayıb. Elə bura da vətəndir və qocanın bu təklifini qəbul edir. Səhərisi gün qoca taciri bütün var-dövləti ilə tanış edir və nökər-naibə tapşırır ki, bu gündən onların ağası tacirdir. Onlar mehriban yaşamağa başlayırlar.

Bir müddətdən sonra tacir qocaya dükanına tez-tez gələn qızdan xoşu gəldiyini bildirir. Qoca o qızın valideynlərini tanıdığını bildirir, elçi gedir və tezliklə toya hazırlaşırlar. Toya dəvət olunacaq qo­naq­ları çağırmağı «təzə oğluna» tapşırsa da o şəhə­ri tanımadığını bəhanə gətirərək bu işi qocanın özü­nün etməsini xahiş etdi. Siyahı tutulandan son­ra tacir siyahıya baxanda birinci dostunun adını gö­rür. O qocadan xahiş edir ki, dostundan başqa bü­tün qonaqların dəvətini qəbul edir. Qoca tacirin dos­tunun adını siyahıdan qaralasa da toyun qızğın vaxtında dostu içəri girir. Tacir bərk qəzəblənərək onu toyu tərk etməyini xahiş etsə də, ətrafındakılar təəssüblənərək deyirlər:

- O şəhərimizin ən imkanlı və hörmətli ada­mıdır. Çağrılsa da, çağrılmasa da bütün toylarda iş­tirak edir və öz xeyir-duasını verir. Belə mötəbər insanla sənin nə ədavətin ola bilər?

Tacir başına gələnləri söylədikdən sonra, heç kim ona inanmaq istəmədi. Hamı təəccüblə çağ­­rılmamış qonağın üzünə baxırdı və sanki cavab gözləyirdi. Tacirin dostu dedi:

- O nə deyir, düz deyir! Görün mən ona nə etmişəm. Onu eyvandan dilənçi paltarında görəndə özümü dandırdım. Çünki, istəmirdim ki, mənim hə­yat yoldaşım və dostumun qonşusu onu bu li­bas­da görsün. Qardaşlarıma tapşırdım ki, onu izlə­sin­lər və gecə xəzinəmi yardırıb ona verdim. Bununla kifayətlənməyib öz valideynlərimə tapşırdım ki, onu oğulluğa götürsünlər. Bacımı tez-tez dükana göndərirdim ki, onlar biri-birini görüb bəyənsinlər. Bu da oldu. Bu gün onların toyudur. Bu toyda mən iştirak etməyə bilərəmmi?

Tacir hər şeyi başa düşüb dostunu qucaq­layıb, ən mötəbər yerdə oturtdu… 

Xoş niyyətli münasibət heç vaxt, heç kimi utandırmayıb...

Fariz başını aşağı salıb babanın otağından çıxdı.

Ümid kişi tezliklə elçi göndərdi. Bu izdivac hər iki ailənin ürəyincə oldu. Yalnız Fariz hələ də xəcalət çəkərək dururdu.

Günlərin bir günü sübh çağı Fariz dostunun qəbrini ziyarət etməyə gedəndə, Sənubərin qəbrin önündə durduğunu gördü. O, qardaşı ilə danışırdı.

- Qardaş, sənin yoxluğun bizi üzür. Heç bi­lirsən nələr olub? Mən arzu edirdim ki, sənin to­yun­da bolluca oynayacağam. Sənin həyat yolda­şın­la bacı olacam. Allah ermənilərə lənət eləsin! On­lar bu arzularımın üstündən xətt çəkdilər. Mən heç vaxt ailə qurmayacağımı düşünürdüm. İndi mənim ailə qurmağımı tələb edirlər. Özü də bilirsən kim­lə?.. O yaxşı oğlandı. Mən onu qardaş kimi çox is­tə­yirəm və o yanımda olanda sənin yoxluğunu unu­duram, elə bilirəm sən yanımdasan. Hər iki ailəni bu izdivac sevindirir... Səndən sonra valideyn­lə­ri­mi­zi ilk dəfə idi ki, belə sevincli görürəm... İstə­mi­rəm onları bu sevincdən məhrum edəm...

Sənubər geriyə dönüb Farizi gördü. Onun göz­ləri yaşlı idi. Fariz də yaxınlaşıb dostunun şək­li­ni öpdü. Uzun müddət onlar susaraq dayandılar və qəbir daşından onlara baxan şəkilə baxdılar. Sü­kutu Fariz pozdu. O, dedi:

- Elə mən də buraya xeyir-dua almağa gəl­miş­dim. Sənin dediklərini eşitdim... Mən də çaş-baş qalmışam...

Günəş qalxırdı, ətrafa nur saçılırdı. Fəridin qəbir daşının üstündəki şəkil daha şux görünürdü. Onun təbəssümü daha aydın görünürdü. Fariz Sənubərin əlindən tutub dedi:

- Xahiş edirəm, bəsti. Biz ermənilərdən onun qisasını almışıq və alacağıq. Ağlamaqla onun sevincli ruhunu incitmə. Qoy onun ruhu şad olsun! Onlar baş əyib əl-ələ tutub getdilər... Axı həyat da­vam edir…