Mina Rəşid

Xocalı

Ağappaq qar üstünə
Qanı çilənmiş balam.
“Qar adam”ın yanında
Qana bələnmiş balam.

Anası saçlarından
Göydən asılı qalmış.
Atası «Vətən», - deyə,
Düz ağzından atılmış.

Babası buz heykəli -
Torpaq üstə yıxılmış.
Nənəsi havalanıb,
Dili-ağzı tutulmuş.

Bacısı, qardaşları
Qıyma-qıyma doğranmış.
Utansın belə dünya,
Zülmü artıq ağ olmuş!

Bir oba – bir məzarlıq,
Bütün nəsil qırılmış.
«Unutqanıq!», - deməkdən
Demə, dilim yorulmuş…

Biz unutqan olsaq da,
Tarix bunu unutmaz.
İnsanlığın düşməni
Heç bir kəsə dost olmaz!

Zəlimxan Yaqub

Layla, Xocalım, layla

Duz basdılar yarana,
Layla, Xocalım, layla.
Düşdün gülləbarana,
Layla, Xocalım layla.

Namərdi kim çağırdı?
Göydən ölüm yağırdı.
Dilnən demək ağırdı,
Layla, Xocalım layla.

Daş üstə daşmı qaldı,
Salamat başmı qaldı,
Gözümdə yaşmı qaldı,
Layla, Xocalım layla.

Qaçdı Novruzun tamı,
Kimdi yandıran şamı?
Yas elədin bayramı,
Layla, Xocalım layla.

Dərdin kimi acı yox,
Ağrı var, əlacı yox.
Ağlamağa bacı yox,
Layla, Xocalım layla.

Hisdi, pasdı, qurumdu,
Tüstü burum-burumdu.
Hər tərəf uçurumdu
Layla, Xocalım layla.

Bu torpağın canısan,
Selə dönmüş qanısan.
Sən kimin qurbanısan?
Layla, Xocalım, layla.

Xocasan, xocan hanı?
Cavansan, qocan hanı?
Tüstülü bacan hanı?
Layla, Xocalım, layla.

Çıxmağa yol olmadı,
Qucmağa qol olmadı.
Üzməyə sal qalmadı,
Layla, Xocalım, layla.

Məndən küsdü soyadım,
Namərd olsun qoy adım.
Səni necə oyadım?
Layla, Xocalım, layla.

Kədər düşdü payına,
Səndən çətin yayına.
Hay vermədik hayına,
Layla, Xocalım, Layla.

Yara sarıyan hanı?
Haqdan yarıyan hanı?
Yurdu qoruyan hanı?
Layla, Xocalım, layla.

Şuşanın ətəyi qan,
Bali qan, petəyi qan.
Düşmənin kötəyi qan,
Layla, Xocalım, layla.

İtən çənim olaydı,
Bitən dənim olaydı.
Vətən mənim olaydı,
Layla, Xocalım, layla.

Yatan çətin ayıla,
Çətin adam sayıla.
Heyif Şah İsmayıla,
Layla, Xocalım, layla.

Dünya darmı görəsən?
Qulaq karmı görəsən?
Allah varmı görəsən?
Layla, Xocalım, layla.

Fikrət Qoca

Hər gecə Xocalıda

Hər gecə Xocalıda
Canım ağrıyır mənim.
Güllələnən qocaya,
Parçalanan körpəyə
Ruhum ağlayır mənim.
Hər gecə Xocalıda
Göytürklərin ruhunda
Yanıq yeri sızlayır.
Gülməyi unutmuşam,
Xocalının qisasın
Alanda güləcəyəm.
Mən öləndən sonra da
Xocalıda yenidən
Dünyaya gələcəyəm.
Bu qisası alınca,
Ölüb-diriləcəyəm
Hər gecə Xocalıda.

Ələmdar Quluzadə

Salam, Xocalı dərdim

Mən qoynunda doğuldum, sən içimə köçmüsən,
Nağıl dili olmasın, qıl körpüdən keçmisən,
Nəyinə güvənmişəm, nəyimə and içmisən?
Toyuna, bayramına bir vaxt salam verərdim –
Salam, Xocalı dərdim!

Qırxqız mehi mizrabın, Qarqar qopuzun idi,
Çölün də, çınqılın da şəkərin, duzun idi,
Qoynuna qısılanda qolların uzun idi.
Sənə ana deyərdim, mənə oğul deyərdin –
Salam, Xocalı dərdim!

Əlim ətəyə çatmır, əlim göylərə dəyir,
Ələyənlər ələyib əyilməzləri əyir,
Yetim uşaq görəndə yaralarım göynəyir.
Bu dərd tək mənim olsa ürəyimdə çəkərdim –
Salam, Xocalı dərdim!

Qara, qərib daşı var hər əyilən xurcunun,
İstəyi gizli deyil burnumuzun ucunun,
Sağlığım istəyir axı borclu borclunun.
Sənin dərdin olmasa bəlkə çoxdan ölərdim –
Salam, Xocalı dərdim!

Məni daştək kündələ, məni qum kimi yoğur,
Bu dünyanın havası məni dördəlli boğur,
Üzümə bahar doğmur, üzümə payız doğur.
Əlim əlinə dəysə ayağını öpərdim –
Salam, Xocalı dərdim!

Mən qanımı görmüşəm düşmənin qaşığında,
Eşqim dəli olubdur həsrət yaraşığında,
Tonqal çatacağam mən bu dərdin işığında.
Sevincim inciməsin, mən dərdimə güvəndim –
Salam, Xocalı dərdim!

Ürəyin ülkər qızı, idrakın nizəsi var,
And mənə köhnə dostdur, sözümün təzəsi var,
Sevincin sirri bəlli, dərdin möcüzəsi var;
Pencər kimi biçilib, xəncər kimi göyərdim –
Sağ ol, Xocalı dərdim!
Sağal, Xocalı dərdim!
Salam, Xocalı dərdim!

Əziz Musa

Qanlı yaddaş

Xocalı tarixin qanlı yarası,
Qanla suvarılıb bu torpaq, bu yurd.
Yadlar əlindədir yurdun yarısı,
Daha o dağlarda ulamayır qurd.

Hamının taleyi Allaha bağlı,
Bəs niyə haqsızın işi düz gəlir?
Allah adamının sinəsi dağlı,
Allahsız dünyada bildiyin edir.

Yerdə qalacaqmı tökülən bu qan?
Bu xalqın, millətin günahı nədi?
Cəzasın alacaq günahı olan,
Dünya bilməlidi bu cinayəti.

Əlibala Hacızadə

Şəhid yuxuma girdi

O necə vəhşət idi,
O necə dəhşət idi,
O nə müsibət idi
Başıma gətirdilər.

Elədilər min günah:
Yeri-göyü tutdu ah.
Zəhər qatdılar, Allah,
Aşıma, gətirdilər.

Qərənfilim, danış, din,
Səni dinləmək çətin.
Toyuma gəlməliydin,
Yasıma gətirdilər.

Valeh Rəhimli

Belə

Körpə gülüm, ləçəklərin
Niyə vaxtsız soldu belə?
Sinəndəki qızartılar
Lalə, yoxsa qandı belə?

Yağ qalmadı ürəklərdə,
Qəm yurd saldı diləklərdə,
Belə zülmə fələklər də
Qan ağladı, yandı belə.

Öz evində-eşiyində
Dayanıblar "keşiyində”,
Körpələrin beşiyində
İlk kəlməsi dondu belə.

Vətən üçün yanır ürək,
Bir can nədir əsirgəyək?
Gedənlərə rəhmət deyək
Qalanların andı belə.

Davide Qualtieri
İtaliyalı şair

Xocalı

Şərqdən gələn qonağın
yükü hekayət olar –
amma mən duyduqlarım…
inanmıram dünyada
belə cinayət ola…

Uzaq, günəşli ölkədə
25 fevral gecəsi
qarlı kölgədə
qırdılar 613 günahsız adamı –
aman vermədilər biri də qaça
Xocalı şəhid oldu,
Xo-ca…

Elə bil muncuq
üzüldü sapınnan
topasına biçdilər xocalıları –
topunan…

Xocalı!
qətlinə fərman verənlər –
cani
bu zülmü görənlər –
cani!
görüb-götürənlər –
cani!
Amma göylər
götürməyəcək bu qədər qanı
and içirəm:
Tanrı canı…
Tərcümə: Qulu Ağsəs

Tural Adışirinin təqdimatında

---

---