Çoxdandır sosial şəbəkədə, Fecebookda, tanınmış telejurnalist, Prezident mükafatçısı, Mədəniyyət telekanalının direktor müavini, gənc alim Bəhruz Niftəliyevin statusunda paylaşdığı şeirlərini oxuyur, fikir bildirirəm. Xoşuma gələn şeirlərini, əslində oxuduğum şeirləri içərisində bəyənmədiyim şeiri yoxdur!, bir fayl açıb orada toplayıram. Sanki oxucunun səsini duyuram: “Nədən”? Nədəni Bəhruzun şeirlərindəki Tanrıya ünvanlanan şeirləri, həyatın mənasının, bəlkə də mənasızlığının səbəblərini axtarması, bu şeirlərdəki ruhun ruhuma, kədərin kədərimə tanış gəlməsidir. Mən elə bilirdim ki, “qəmi verən Allaha şükür edən”, “qəmin başına sığal çəkən”, kədəri sevib, qəmi əzizləyən təkcə mənəm. Nə deyim, XXI əsrdə yaşayırıq, modern dünyanın gənc sakinlərinin bu duyğulardan uzaq olduğunu düşünürdüm.

“Biri var idi, biri yox idi, Allahdan başqa heç kəs yox idi”. Argentinalı şair, yazıçı və publisist X.L.Borxes deyir ki, “Mən ədəbiyyata kitabdan gəlmişəm”. Mənim ədəbiyyatla ilk tanışlığım anamdan dinlədiyim nağıllardan başlayıb, - desəm, yanlış olmaz. Düşünmək vərdişim isə, nağıllardan ən çox eşidiyim “Allahdan başqa heç kəs yox idi”, - sözləri ətrafında formalaşmağa başlayıb. Xatırlayıram, uşaq ağlı ilə “Heç kim olmayanda var olanı” görmək üçün uzun-uzun Göyə, ulduzlara, Aya, Günəşə baxmaqdan yorulmazdım. Və qəribədir ki, Göyə, Aya, Günəşə, ulduzlara baxmağa heç bir məhduduyyət yox ikən, anam mənə Aya baxmağı yasaqlamışdı. Tez-tez anama ünvanladığım: “Heç kim olmayanda var olanı” necə görmək olar? - sualıma anam cavab yerinə bir rəvayət danışmış və rəvayəti belə bir fikirlə sonlandırmışdı: “İnsanların içində Tanrının zərrəsi (ruh) var. İnsan bu dünyanı tərk edəndə ruh aid olduğu yerə dönəcək. Yəni ruh bizə Tanrının əmanətidir”. O görüş ruhumuz aid olduğu yerə döndüyündə reallaşacaq. Sonralar öyrəndiklərimdə bu fikirlərlə üst-üstə düşən detallara rast gəldim: “İnsanlar kiçik tanrıdırlar” (Qotfrid Leybnits), çünki insan özündə Tanrının zərrəsini yaşadır. Bəhruzun poeziya nümunələrində də diqqətimi çəkən “Tanrı” adının keçməsi, özünüdərk məsələsi, kədərə-qəmə yanaşmasıdır. Hətta xatırlayıram, bir şeirini oxuyub şərh yerinə yazmışdım: “Özünüdərkə qədəm qoyursunuz. Mübarək olsun!”

Nuhun gəmisi məlumdu,
Ruhun gəmisi bədənim,
Üzürəm dünya qəmində…

Kainat, aləm sirlərlə doludur. İnsan hər zaman bu sirləri araşdırmağa, öyrənməyə çalışır. Bütün dövrlərdə aktual olan dünyanın dərki fəlsəfənin, elmin digər sahələrinin, həmçinin ədəbiyyat və incəsənətin tədqiqat predmeti olub. Dünyanı hiss etmək, dünyanı dərk etmək, özünüdərkdən keçir. Özünü dərk edən dünyanı və Onu dərk edir, mənəvi müstəvidə həqiqətə yaxınlaşır. Vəhdət-i vücud anlayışına görə, Həllac Mənsur, Allah ona, o da Allaha ayna olduqda “ənəlhəq” demişdir.

Deyirlər ki, ariflər Allahın aynasıdır. İslam düşüncəsinin batini yönünü fəlsəfi baxımdan izah edən ilk sufi və mütəfəkkir İbn Ərəbi varlığın vəhdəti ilə bağlı bir çox fikirlərini ayna nümunəsi ilə izah etmiş, həm yaradılış, həm vəhdət-çoxluq, həm də mərifət məsələsini ayna nümunəsi ilə izah etmişdir. Mütəfəkkirin fikrincə, Allah eyni ad və sifətləri görmək istədiyi zaman bir ayna olaraq kainatı yaratmışdır. Kainat Allahın aynası, kainatın bir parçası olan insan da O`nun aynasıdır. Kamil insan Allahın aynasında özünü deyil, Allahı görür. Kamil insan hər ikisinin aynasıdır. Tanrıdan və aynalardan bəhs etməyimiz təsadüfi deyil, Bəhruz Niftəliyevin Tanrı haqqındakı düşüncələrinə açıqlıq gətirmək üçündür. Çünki Bəhruz Tanrını aynalardan görmək istəmir, “aynaları qırmaq”, onunla “üz-üzə əyləşmək” istəyir:

Tanrı,
Gəl əyləşək üz-üzə,
Aynalar qırılsın.

Bəzən belə də olur, “İnsan özünü həqiqətin zirvəsinə qaldırdığı kimi, həqiqəti öz səviyyəsinə endirir” (Rene Genon).

Bəhruz Niftəliyev “Allahı öz səviyyəsinə yendirir”. Bəhruz aləmlər arasında sərhədi simvolizə edən aynaların qırılmasını, Tanrı surətinin aynası olan aləmləri, Tanrı ilə insanın arasındakı məsafəni götürmək, Tanrı ilə üz-üzə qalmaq istəyir: “İkimiz olaq! “İçimiz olaq”. Yalnız Tanrı ilə insan arasındakı məsafəni götürmək deyil, “üçüncülərin də (mələklərin, şeytanların) qovulmasını istəyir:

İkimiz olaq!
İçimiz olaq, çöl özgəsinin…
Qorxan gözüm var, çöp özgəsinin,
Susub nəğməmiz, susub
Çal aşıq, çal özgəsini...
Ya əl çək, ya əncam!

Misralarda Bəhruzun Tanrıya sevgisi və üsyanı ilə yanaşı, tələbi də var: “Ya əl çək, ya əncam!”, “İkimiz olaq!” – deyərkən, məşhur “içim özümü yandırır, çölüm özgəsini”, - deyimindən məharətlə istifadə edərək, tamamilə başqa aspektdən mənalandırır. Fikrimizcə, müəllif “içimiz” deyərkən “ruh”u, “çölümüz” deyərkən bədəni nəzərdə tutur. “Qorxan gözə çöp düşər”, - məsəli əslində, insanı cəsurluğa, cəsarətə səsləyir, lakin misradakı “Qorxan gözüm var, çöp özgəsinin”, - tamam başqa məcraya yönəlir.

“İçimiz olaq!” Bəzən mənəvi dünyamızı “iç dünyam” və ya “öz dünyam” – deyə anladırıq. Yəni “özümüz olaq”, aramızdakı məsafələri götürək”, əslində insanın iç dünyasında Tanrı ilə ünsiyyətində məsafə yoxdur, -deməkdir. Bəhruz Tanrıyla həsb-hal etmək istəyir, lakin “İçindəki səs” onu bir çox şeylərdən çəkindirir. İnsana sevgi, arzu hissini verən də Tanrıdır, yasaqlar qoyan da. Absurd və absurdluq...

Absurd və absurdluq təfəkkürdə və reallıqda mövcuddur. Absurd, gündəlik həyatda məntiqsiz davranışları, anlaşılmaz hadisələri və ya mənası olmayan müzakirələri ifadə edir. Lakin absurdun daha dərin fəlsəfi və mədəni mənası var. Absurd ədəbiyyatında əsas mövzular kimi, insanın həyatın mənasızlığına qarşı mübarizəsi, məntiqsiz vəziyyətlər və insan taleyinin mənasızlığı çıxış edir. Məsələn, Albert Kamyu, Frans Kafka və Eugen Ionesconun əsərlərində məntiqsiz hadisələr, mənasız dialoqlarla insanların həyatda mənanı axtarmaqla bağlı mübarizəsi əks olunur. Absurd fəlsəfəsi isə insanın həyatın mənasını axtarması və bu prosesdə heç bir nəticə əldə etməməsi ilə bağlıdır. Bu anlayış Albert Kamyu tərəfindən geniş şəkildə işlənmişdir. Kamyu “absurd” anlayışını həyatın mənası ilə bağlı insanın mübarizəsi kimi təqdim etmişdir: “Həyat mənasızdır, lakin bu mənasızlıq qarşısında insanın seçimi var: ya bu vəziyyəti qəbul edərək həyatın sadəcə yaşanmalı olduğunu dərk etmək, ya da mənasızlığın içində mübarizə apararaq yaşamağa davam etmək.” Bu fəlsəfi baxışa görə, absurd insanın həyatdakı varlığı ilə kainatın mənasızlığı arasındakı toqquşmadır. Bu düşüncələri Bəhruzun şeirlərində izləyə bilərik:

Qum dənəsi,
hər pərdəsi dözüm olan həyatın
Mənası nədir görəsən?
Tanrı tanımır bizi?
Bu zülüm, bu zülmət nədən?
Ədası nədir görəsən?
Əsası nədir görəsən?

Həyatın mənasını, (bəlkə də mənasızlığını?!) axtarmaq... Tanış duyğulardır... Həyat mənasızdır, - qənaətinə gələn insanın iki seçimi var: vəziyyəti qəbul edərək yaşamaq, həyatın sadəcə yaşanmalı olduğunu dərk etmək və ya mənasızlığın içində mübarizə apararaq yaşamaq. Bu “lirik mən”in həyatdakı varlığı ilə kainatın mənasızlığı arasındakı toqquşmasıdır. Özünü “qum dənəsi”nə (çoxluqda yoxluq və ya heçlik) bənzədən “lirik mən”in fikilrəri birbirinə dolaşır. “Hər pərdəsi dözüm olan həyatın mənasını axtarır. Heyrətlər içində səslənir: - Tanrı tanımır bizi? Tanıyırsa, bu zülm, bu zülmət nədir? Səbəb axtaranda bəlkələr çoxalır. “lirik mən” düşünür, bəlkə “kiçik olduğu” üçün Tanrının gözünə görünmür:

Qum dənəsi,
Bəlkə də Allahın gözündə eyniyik,
Köynəyində toz ləkəsi…
O qədər kiçiyəm ki,
Gözünə görünmürəm.
O qədər gecəyəm ki,
İşığa bürünmürəm neçə vaxtdı.
O qədər heç nəyəm ki
Ölsəm xəbəri olmaz!…

Müəllif, üzü Tanrıya olan bütün insanlar kimi, Tanrının onu duymasını, görməsini, onu “sınaqlara”, “sarğılara düçar edən Tanrıdan “bir az insaflı olmasını”, özünün isə bir az “ürəklənməsi”ni istəyir:

Qum dənəsi, ürəklən,
Mehə qarış, küləklən,
Gözlərimə düş bir az.
Yanağıma sığal çək,
Damla - damla daş bir az…
Kaş bir az insafın olaydı, Tanrı,
Kaş bir az…
Bu qədər sınaqlara,
Bu qədər sarğılara
Düçar etməzdin məni!

Həyatın mənasızlığına qarşı mübarizə etməkdən bezmiş, yorğun, “lirik mən” məntiqsiz vəziyyətlərə, insan taleyinin mənasızlığına, Tanrının onu sevməməsinə üsyan edir. Bir tərəfdən də, həyatda mənanı axtarmaqla bağlı mübarizəsini əks və Tanrı axtarışlarını davam etdirir:

Sevsəydin….. inkar etməzdin məni!
Hər gün ölürəm gözlərinin önündə,
Amma gələ bilmirəm yanına,
Gələ bilmirəm, Tanrı!
Ha baxıram özümə,
Ha baxıram gözümə
Səni…
görə bilmirəm Tanrı!

Əslində, Bəhruzun şeirləri Tanrı ilə söhbətidir, həsbi-halıdır: “Getmisənmi, / İtmisənmi, / Düzünü de, heç bəndəni güdmüsənmi? / Heç bəndənə gülmüsənmi? / Çoxdandı… / çoxdandı ürəkdən gülə bilmirəm, Tanrım!…” (üçlüklərimdə mən də yazmışdım: “Əlborcu gülüş gəzirəm” və ya “Dodağımda əlborcu gülüş gəzirəm”). Yadıma tələbələrindən birinin Albert Eynşteyndən “Tanrıya inanırsınızmı?”, -sualına verdiyi cavab düşür: “Spinozanın tanrısına inanıram”. Alimin inandığı Spinozanın Tanrısı deyir ki, “Tanrıya dua etməkdən əl çəkin. O sizi yaradıb ki, dünyanı gəzib, mahnı oxuyub, rəqs edib, həyatın ləzzətlərindən zövq alaraq yaşayasınız. Tanrı deyir ki, özünüz inşa edib mənim adıma çıxdığınız qaranlıq, soyuq divarlardansa, dağlara, meşələrə, göllərə, təbiətə gedin, mənim evim oralardır. Buralar mənim yaşadığım və sizə sevgimi ifadə etdiyim məkanlardır. Öz seçdiyiniz həyat üçün, kimlərinsə sizi inandırdıqları nəsnələr üçün də məni günahlandırmayın. Mənimlə heç bir əlaqəsi olmayan, müqəddəs adlandırdığınız kitabları oxumayın, əgər məni günəşin doğuşunda, dostunuzun baxışında, övladınızın gözlərində görə bilmirsinizsə, heç bir kitabda axtarmayın. Məndən qorxmayın, əməllərinizdən narahat deyiləm, sizdən narazı da deyiləm, sizi sevgi ilə yaratmışam. Sizi siz olduğunuz üçün cəzalandıra bilmərəm. Mənim sizə verdiklərimə görə, yaxud vermədiklərimə, sizi necə cavabdeh bilə bilərəm? Bunu hansı Tanrı edər...”

Bu sözlərdə panteistlərin hər şey tanrıdır, - qənaəti və bütövlükdə kainatı tanrı kimi qəbul edən fəlsəfi düşüncə öz əksini tapır: “Dağlara, meşələrə, göllərə, təbiətə gedin, mənim evim oralardır. Buralar mənim yaşadığım və sizə sevgimi ifadə etdiyim məkanlardır”.

Tanrı insanı yaşamaq və “O”-nu dərk etmək üçün yaradıb. Yaşamaq və Onu dərk etmək üçün bizə sevgisini ifadə edən məkanlara, dağlara, meşələrə, göllərə, təbiətə “onun evinə” getmək, “yaşadığı məkanlar”da yaşamaq, təbiətin sirrinə vaqif olmaq, hər an “O”-nun varlığını hiss etmək üçün təbiətlə iç-içə yaşamaq lazımdır. Ayla görüşmək, Günəşlə salamlaşmaq, ulduzlarla pıçıldaşmaq, sularla dərdləşmək və s. Bir sözlə, Allahın aynası olan təbiətlə vəhdətdə olmaq, təbiətin içindən keçmək və onun mahiyyətinə varmaq. Bəhruz Tanrını aynalardan görmək istəmir, mümkünsüzü istəyir. Tanrı təbiət vasitəsi ilə varlığını hiss etdirər, onu dərk edənin “içindən keçər”.

Ürəyim qum torbası, ya da qum saatıdı,
Zaman heçimdən keçir.
Elə ki sığınıram Anamın əllərinə,
Atamın dizlərinə qapanıram,
Elə ki sağalıram, elə ki, sağ qalıram
Tanrı içimdən keçir!
Tanrı, incimə - nə cür,
Nə cür Allahsan sən?
Tanrı gözümdən içir,
Gözümdən içir suları...
Mənim gözüm su içmir!
Varmı səndən savayı
Varmı başqa bir Allah?
Yəni gücüm də çatmır
Səni anlamağa,
Səni ağlamağa….
Ölməyi boş verdim,
Yaşamağı da Tanrı gecindən verir!

Tanrı çoxdur, Allah təkdir. Allah doğmamışdır, doğulmamışdır. “O”na inanmaq lazımdır, sevmək lazımdır, eşqlə Allah oduna bürünmək lazımdır, yanmaq lazımdır, yana-yana “bişmək” lazımdır. Allaha inanıb-inanmamaq insanın imanına bağlıdır. Amma varlığına şübhə etmək suçdur. Elə gözəlliklər var ki, onu yalnız görmənin fiziki yox, bəsirət imkanları ilə, "qəlbin gözü ilə" (Nizami) görmək mümkündür.

Tanrını yalnız günəşin doğuşunda, dostunuzun baxışında, övladınızın gözlərində deyil, sığınanda “səni sağaldan ananın əllərində, atanın dizlərində”, sənin yer üzündəki yaradanlarının şəfqətində, sevgisində də görmək mümkündür. O, ən böyük ruhdur. Görə bilmədiyimiz halda var olan ruh kimi, ağıl kimi, duyğu kimi, sevgi kimi... Var olan, amma görünməyən varlıqdır.

Amerikalı psixiatr, Amerika psixiatriya assosiasiyasının fəxri professoru Tomas Stiven Sasın belə bir fikri var: ”Əgər sən tanrı ilə danışırsansa, bu - duadır. Tanrı səninlə danışırsa, bu – şizofreniyadır”. Bəhruz Niftəliyev Tanrı ilə danışır, onun şeirləri duadır. Amma Bəhruzun şeirlərində şükür yoxdur. Az əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, Bəhruzun poeziya nümunələrində absurdluq daha çox hiss olunur. Lakin bu absurdluq insanın həyatdakı varlığı ilə kainatın mənasızlığı arasındakı toqquşma kimi deyil, iki aləm arasındakı ziddiyyətlərə, “içimiz”dəki ziddiyyətlərədir, Tanrının “olar”, “olmaz”larına, qadağalarınadır. Çünki bu qadağalar özünü dərk etmiş insanı “dustaq” vəziyyətinə salır. “Lirik mən” öz “dustaqlığıyla” Tanrının tənhalığını, təkliyini qarşılaşdırır:

Bəlkə də… var çıxış yolu,
Məsələn, əl-ələ tutsaq.
Bəlkə də.. nə sən tənha qalarsan,
Nə mən dustaq.

Düşünürəm ki, Bəhruzun “dustaq”lığına səbəb içindəki Tanrı sevgisidir. Doğrudur, Bəhruzun Tanrı sevgisi fərqlidir. O, “səni sevirəm, Tanrım”, - demir. Onun Tanrı sevgisini “Mən başqasını sevim”, - sözlərində izləyirik. Şairin mənəvi dustaqlığına səbəb məhz bu sevgidir. Tanrının “olmaz”larına qarşı gələ bilməməsi və ya gəlmək istəməməsidir. İnsanın ən böyük düstaqlığı mənəvi dustaqlığıdır.

İstəmir daha can özgəsini.
Mən arzularımı boğum,
Sən öz səsini…
Susaq beləcə,
Mən başqasını sevim,
Sən özgəsini…

Azərbaycan fəlsəfi lirikasının banisi Nəsimi yazır ki, “Ey bülbüli-qüdsi! / Nə giriftari qəfəssən? / Sındır qəfəsi! / Tazə gülüstan tələb eylə”. Nəsiminin bu iki misrasını insanın mənəvi dustaqlığından azad olmasının açarı hesab etmək olar. Yaradıcılıq özündən-özünə yol getmək məqamıdır. "Mən"də "mən"i kəşf etmək, surət aləmindən məna aləminə, zahirdən batinə olan əbədi yolçuluqdur. Bəhruzun yaradıcılığı özündən-özünə yol getməkdir, “O”nun izinə düşməkdir:

Darıxanda gözlərim zillənir göy üzünə,
Camaat eşqə düşür
Mən düşmüşəm izinə.
Özün də düşün, Tanrı.

Bəhruzun poeziya nümunələrini incələdikcə Nil Donald Uolşun beynəlxalq bestsellerə çevrilmiş “Tanrı ilə söhbət” kitabını xatırlayıram. Müəllif, kitabda Tanrının onunla necə danışmağa başladığını izah edir. İllərlə daxilində yığılmış sualları Tanrının özünə verir. Suallar əksəriyyətimiz üçün maraqlı olan mövzunu ətraflı, xırda detallarına qədər əhatə edir. İnsan həyatının bütün mərhələləri, bu mərhələlərdə qarşılaşdığımız müəyyən mövzular barədə tamamilə fərqli yanaşma ilə və sadə dildə izah olunur. Kitab “Tanrı qorxusu” kimi mistik ənənəvilikdən uzaqdır. Seçimindən asılı olmayaraq, Tanrı insanı mühakimə etmir (Spinozanın Tanrısı kimi). Ona öz yanına gələn yolu göstərir. Kimliyindən, dinindən asılı olmayaraq, hər kəsin daxilində Tanrıya ünvanladığı müxtəlif suallar və üst-üstə yığılıb qalan bu suallara cavab almaq istəyi var. Bu hisslər: Tanrı ilə danışmaq, suallar vermək, cavablar almaq, Tanrının kimliyi və s. Bəhruzda çox güclüdür.

Tanrı ilə danışmaq, ondan cavab almaq mümkündürmü? Tanrı kimdir? Bizi eşidirmi? Qapısı varmı? O, Tanrıya müraciət edir: “Qapın varmı sənin? / Bir az onu döyüm bəlkə / Vaxtın varmı sənin? Aramızda bölüm bəlkə? / Qəlbin varmı sənin? / Oğurlayım o qəfəsi / Bəxtin varmı sənin? / Gün kimi doğum bəlkə” və s. suallar ard-arda sadalanır. Bəhruz Həqiqəti öz səviyyəsinə endirərək onunla ünsiyyət qurmaq, suallarına cavab almaq, bəxti varsa gün kimi doğmaq, yaradıcı, ali qüvvə olaraq qəbul etdiyimiz Tanrının qapısını döymək istəyir. İnsanla Tanrını qarşılaşdırır:

Saatı yaradanam mən...
Sənəti yaradanan mən.
Sürəti yaradanam mən.
Dincələsən bəlkə, Tanrı?!
Yırğalayım mən də səni!
Sən yaratdın təbiəti?!
Mən saatı, mən sənəti, bir də səni!..
Sürətimə yetərsənmi?
Bilirsənmi?

Tanrı ilə insanın qarşılaşdırıldığı bu misralarda “Saatı yaradanam mən... / Sənəti yaradanan mən. / Sürəti yaradanam mən...” Müəllifin belə bir qənaəti hasil olur: Tanrı təbiəti yaradıb, biz isə sənəti, saatı, Tanrını yaratmışıq. Sonuncu misra bir az ziddiyyətli görünür: Dincələsən bəlkə, Tanrı?!”
Öz-özümə düşünürəm, sənəti, saatı bizmi yaratmışıq? Təbii ki, yaradan Tanrıdır, insan isə yalnız Tanrının yaratdıqlarının təqlidçisidir. Tanrının yaratdığı təbiət ən gözəl sənət əsəridir. Günəşin doğuşu, batışı insanların ilk saat anlayışıdır.

"Vəhdəti-vücud" fəlsəfəsi varlığın tək, tək olanın isə Allah olması təliminə söykənən fikir cərəyanıdır. Azərbaycan fəlsəfi şeirinin banisi Nəsiminin şeirlərindən izlədiyimiz və gəldiyimiz qənaətinə görə, biz, yəni təbiət, insan, subyekt ta əvvəldən vahidik. Təbiətimiz məhəbbətdə və Allahda birdir. “İlahidən ayrılmaq, "təbiətimizdən" ayrılmaq özündə müqəddəs olanı məhv etməkdir”.

Misralarda Bəhruzun özünüdərkə qədəm qoyduğunu izləsək də, ziddiyyətli görünən fikirlər də yox deyil. Çünki özünüdərk etmiş insanların üzü göylərədir. Həqiqəti insan səviyyəsinə endirmək deyil, insanının həqiqətə yüksəlməsidir, Allaha qayıdışıdır. Allaha qayıtmaq inamın kamilliyidir. “Hamı tanrıdadır, harmoniya dağılan və inkişaf edən deyil. İnsanların canlı harmoniyası Allahla birliyidir”.

Bəhruzda mənəvi müstəvidə həqiqətə çatmaq istəyindən çox, həqiqəti - Tanrını yerə endirmək var. Bəzi hallarda Tanrının insanla, onun yaratdıqları ilə müqaisəsi var: “De hansınız qüdrətlisiz? / Qədər, sənmi”?

Qədəri yazan Tanrı deyilmi? İnsana ruh verən, ruha sevgi, məhəbbət, mərhəmət hisslərini verən Tanrı deyilmi?

Mən aradım səadəti,
Mən aradım məhəbbəti.
De hansınız daha güclü, daha qəti
Bir az səndən üz döndərsəm,
Bir az səni mən incitsəm,
Sən də, sən də gedərsənmi?...
Mən insanam, mən yaradan,
Gör nə qədər vaxt aradan
Keçib, içib ömrümüzü...
Gör nə qədər vaxt arayan
Köçüb gedib bu həyatdan, yaşamadan!

Hər şey vahidin hissəsi olsa da, öz həllini bütövdə, mütləqdə tapır. Özünüdərkə qədəm qoyan şair ruh aləminin yolçusudur. O, bu yoldakı düşüncələrini gah şeirin, sənətin, gah da fəlsəfənin fikir imkanlarında ifadə edərək oxucularına çatdırır. Amma hər dövrün öz inkişaf yolu var və hər dövr öz sərhədlərini qoyur. Rezonans qanunu (Kvantum nəzəriyyəsi) deyir ki, duyğu və düşüncələrini elə zənginləşdir və gözəlləşdir ki, həyatın ona görə dəyişsin... Yəni hər şey insan beyninin sərhədləri içərisində başlayır. Bəhruzun beyninin sərhədləri içərisində “özünün yeni fəsillər yazacağına” əminlik var:

"Beləcə əriyir qəlbimin buzu,
Beləcə silinir əlinin izi.
Tanrı, yazdığın yaz qismət olmadı,
Yeni fəsilləri yazacam özüm."

Xatırlayıram, Bəhruzun bu paylaşımına belə münasibət bildirmişdim: “Rezonans qanunu, hər şey beyinin sərhədləri içərisində başlayır. Yeni, gözəl fəsillərə...”

“Hər insanın yaşadığı ən az iki həyatı vardır. Biri bildiyimiz vitrinlik, digəri bilmədiyimiz dərinlik...” (Oğuz Atay). Biz də yazımızda Bəhruzun şeirlərinə başqa bir pəncərədən baxmağa çalışdıq. Şeirlərindəki dərinliklərə toxunmaq, onun dünya, aləm, Tanrı, tale və insan haqqındakı düşüncələrini oxumaq istədiyimiz yazını “hər iki ucunda xoşbəxtlik olan” uzun ömür və yaradıcılıq uğurları arzusu ilə bitirir, Tanrının “izinə” düşdüyü yolda ona səbr, bəsirət, sevgi arzulayıram! Qədəm qoyduğun yolda Tanrı yar və yardımçın olsun. Yeni, gözəl fəsillərə, Bəhruz!

Lütviyyə Əsgərzadə
Filologiya elmləri doktoru